Vitaal zijn en vitaal blijven, het klinkt als iets voor ouderen, maar is dat zeker niet alleen! Willen we uiteindelijk niet allemaal altijd vitaal zijn en blijven? In onze veeleisende maatschappij kan dat best een uitdaging zijn. Zeker als je je in de loop van je leven al zo vaak hebt aangepast aan anderen, dat je het contact met wat voor jou belangrijk is beetje bij beetje bent kwijtgeraakt.
De wereld en je leven veranderen continu. Je zult dus altijd alert moeten blijven wat het effect is van al die veranderingen op jouw vitaliteit. Als je vitaal en veerkrachtig bent, kun je meebewegen met de veranderingen die zich gedurende je leven voordoen. Dan kun je vitaal, tevreden, stralend en rustig mens zijn.
Vitaliteitspiramide
Albert Sonnevelt (psycholoog) en Frans Bakker (arts) hebben samen de vitaliteitspiramide ontwikkeld. Het is een prachtig model, waar ik graag mee werk. De zes bouwstenen laten zien wat de onderdelen zijn die bijdragen aan je vitaliteit. Wanneer je je verdiept in dit model, dan wordt al snel duidelijk waar jouw eventuele knelpunten zitten. Dan weet je wat je te doen staat om je (weer) vitaal en energiek te gaan voelen.
De bovenste drie schijven bevatten de objectieve, meetbare factoren. De onderste drie schijven zijn de subjectieve factoren en aan de grootte van de schijven kun je zien dat die belangrijker zijn voor vitaliteit dan de objectieve factoren. Hoe groter de schijf, hoe belangrijker.
Zonder zinvol leven, ondersteunende relaties en positief denken ben je namelijk kwetsbaarder. Dan kun je gezond eten, slapen en bewegen dat het een lieve lust is, maar vitaal zul je je niet voelen. De vorm van de piramide is dus bewust zo gekozen. Zijn alle bouwstenen in balans, dan zit het wel goed met je vitaliteit.
Ik behandel hieronder kort de bouwstenen, waarbij ik begin met de belangrijkste. Bij ieder onderdeel krijg je suggesties om je vitaliteit op dat onderdeel aan te pakken.
Zinvol leven
Werken aan een doel in je leven waarbij je de tijd kunt vergeten, geeft je veel plezier en energie. Je neemt als vanzelf verantwoordelijkheid voor wat je doet en het kost je bovendien weinig moeite.
Deze bouwsteen vormt de basis van de vitaliteitspiramide. Is de basis niet goed, geef er dan hoge prioriteit aan om een doel in je leven te brengen waar je vanuit je tenen enthousiast voor bent. Geloof me: dit is mogelijk voor ieder mens, ook al moet je er soms ver naar zoeken. Meestal ligt het – achteraf gezien – aan het oppervlak, maar niet altijd kun je dat ook direct zien: mensen zijn soms ver van zichzelf verwijderd geraakt.
Ondersteunende relaties
Van nature heeft ieder mens behoefte aan verbinding met anderen. Bij gelijkwaardige en voedende relaties is er een balans tussen geven en ontvangen. Deze relaties maken dat je je gesteund voelt en ze voorzien in je behoeften. Je staat open en in contact met anderen.
Breng in kaart hoe het zit met jouw relaties. Kies ervoor om ongelijkwaardige relaties en/of relaties die je leegzuigen te beëindigen of zet deze mensen meer op afstand, zodat hun impact op jou niet meer zo groot is. Je zult meteen resultaat merken.
Positief denken
Humor en relativeringsvermogen zorgen voor een goede kwaliteit van leven. Je voelt je namelijk fitter door het hormoon oxytocine dat je dan aanmaakt.
Wees bereid te veranderen, probeer eens iets nieuws, ook al heb je er aanvankelijk weerstand tegen. Maak er een gewoonte van stil te staan bij de dingen waarvoor je dankbaar bent in je leven. Leer omdenken. De meeste nare situaties blijken ook wel iets goeds in zich te hebben.
Regelmatige herstelmomenten
Een balans tussen inspanning en ontspanning is belangrijk voor je vitaliteit, want met voldoende ontspanning kun je spanning beter aan. Spanning zal er altijd zijn op momenten in je leven, dat is niet te voorkomen en hoort bij het leven. Het geeft ook sjeu aan je leven, dat anders nogal vlak zou zijn.
Stop met doordraven en neem regelmatig time-outs voor jezelf, waarin je dingen doet die jou energie geven. Dat kan overigens zowel actief (bijvoorbeeld met een activiteit of meditatie) als passief (bijvoorbeeld door even helemaal niets te doen of naar je favoriete serie op tv te kijken).
Voldoende beweging
Het resultaat van voldoende bewegen is dat je je fitter voelt, beter slaapt, een betere weerstand hebt en een gezond gewicht.
Beweging zit niet alleen in het fysieke (zoals wandelen, tuinieren of sporten), maar ook in het mentale. Daarmee bedoel ik de bereidheid om iets anders te doen, om mentaal te bewegen. Ook al heb je daar (aanvankelijk) weerstand tegen. Probeer het gewoon, met kleine stapjes en houd het minstens een paar maanden vol zodat er een nieuwe gewoonte kan ontstaan.
Optimale voeding
Een goede balans in wat je eet, wanneer je eet en hoe je eet, draagt vanzelfsprekend ook bij aan je vitaliteit. Door goed te eten, voedt je je lichaam met alles wat het nodig heeft om goed te kunnen functioneren. En daar voel je je prettig bij.
Je lichaam, dat je leven lang voor je zorgt, is onvervangbaar, ondanks alles mogelijkheden die de medische wetenschap vandaag de dag heeft, en verdient een respectvolle behandeling. Zo blijft je hart je leven lang voor je kloppen, wat je ook doet en hoe moeilijk je het soms ook maakt. Zorg goed voor je lijf en leden en maak het ‘zorgen’ wederzijds: je lichaam zorgt voor jou en jij voor je lichaam.
