Lange tijd vond ik dat perfectionisme nastreven iets was dat iedereen eigenlijk zou moeten doen. Want als alles perfect was, ja dán….. Dan zou de wereld mooi zijn en zouden mensen goed zijn. Dan zou er geen ruimte meer zijn voor haat, oorlog of onverdraagzaamheid. Er zou altijd vrede zijn en mensen zouden in harmonie met elkaar samenleven.
Mijn manier om daaraan bij te dragen was het goede voorbeeld geven: perfectionisme nastreven en altijd overal mijn stinkende best op doen. Inmiddels zie ik in dat het zo niet werkt, wat de gevolgen zijn en op welke manier ik op een gezondere manier mijn steentje kan bijdragen aan vrede en harmonie in onze wereld. Want dat blijft belangrijk voor me.
Wat is perfectionisme?
Het is een prachtig streven om het ‘goed’ te doen en jezelf te overtreffen. Hiermee stimuleer je jezelf en je creativiteit, verleg je je grenzen en zo ontwikkel je je. Zolang je niet in doorslaat in dit prachtige streven is er niets aan de hand.
Doe je dat wel, dan hebben we het over perfectionisme en ben je zelf je grootste vijand. Lig je vaak wakker van iets? Heb je moeite om dingen los te laten? Kun je je moeilijk ontspannen? Bijt je je vaak ergens helemaal in vast? Hangt je eigenwaarde af van de goedkeuring van anderen? Dat zijn signalen van perfectionisme.
Hoe word je een perfectionist?
Mensen worden niet perfectionistisch geboren, ze worden het op een gegeven moment. Meestal ontstaat perfectionisme in de kinderjaren.
Bijvoorbeeld doordat je vooral werd gewaardeerd om wat je goed deed en je negatieve aandacht (of geen aandacht) kreeg als je iets niet goed deed. Je leerde dat je erkenning kreeg voor wat je goed deed. En die erkenning, daar wilde je meer van. Dus streef je meer en meer na om dingen goed te doen. Nóg beter te doen. Perfect te doen.
Ook de eisen die de maatschappij aan je stelt worden steeds hoger. Voor je het weet is perfectionisme je gewoonte geworden en ben je geobsedeerd om het perfect te doen. En intussen voel je je onzeker over wat perfect is en of je het wel goed genoeg doet.
Strenge ouders die voor zichzelf de lat heel hoog legden, ouders die overbeschermend waren (waardoor je de indruk kreeg dat er altijd van alles mis kon gaan), op jonge leeftijd veel verantwoordelijkheid moeten dragen terwijl je daar qua leeftijd eigenlijk nog niet aan toe was, het zijn allemaal triggers voor perfectionisme.
Hoogsensitieve mensen zijn doorgaans nóg ‘vatbaarder’ voor perfectionisme, doordat ze meer signalen uit hun omgeving oppikken en deze diepgaander verwerken.
Wat je als kind hebt geleerd, ga je beschouwen als ‘normaal’. Dat maakt dat perfectionisten zich zelden realiseren dat ze veel verder gaan dan de meeste anderen. Onbewust is het onderliggende doel van je perfectionistische gedrag het verkrijgen van succes, liefde of waardering.
Wat is perfect?
Perfect houdt in ‘niet te overtreffen’. Je legt de lat voor jezelf onmogelijk hoog door altijd maar het het allerbeste van jezelf te verwachten en je stinkende best te doen om anderen te pleasen, om erbij te horen, om goed genoeg te zijn, of wat dan ook. Geen fouten mogen maken, volmaakt zijn, alles onder controle hebben. Alleen al de gedachte dat je volmaaktheid nastreeft, is genoeg om doodmoe van te worden. Perfectie nastreven, betekent immers dat je nooit klaar bent, want het kan altijd beter.
Voel eens, wat deze gedachte met jou doet. Benauwt het je? Mij wel.
Gevolgen
Veel problemen vinden hun oorsprong in perfectionisme. Denk bijvoorbeeld aan:
- stress
- een laag zelfbeeld en weinig zelfvertrouwen
- paniekaanvallen zoals hyperventilatie
- moeite om keuzes te maken
- piekeren
- doodmoe of opgebrand zijn
- depressief zijn
- twijfelen
- ontevreden zijn
- je opgejaagd voelen
- niet voor jezelf opkomen
- over je grenzen (laten) gaan of niet weten waar je grenzen liggen
- faalangst
- slaapproblemen
- angst om fouten te maken of de controle te verliezen
- bang zijn voor afkeuring of om afgewezen te worden
- verslavingen
- zeer veeleisend zijn ten aanzien van anderen
- afnemende effectiviteit en productiviteit
- afstandelijk gedrag waardoor je het gevoel van verbinding met anderen mist
- star gedrag omdat je liever in je comfortzone blijft waar je je veiliger waant
Wat heeft een perfectionist nodig?
Wat een perfectionist nodig heeft is rekening houden met wat hij of zij zelf nodig heeft of echt wil, in plaats van prioriteit te geven aan alles wat ‘moet’. De lat op voldoende of goed leggen, in plaats van op perfect. Loslaten, in plaats van eindeloos door blijven gaan. Ontspannen, in plaats van kritiek op jezelf hebben. Uitgerust zijn, in plaats van je opgejaagd voelen. Genieten, je tevreden en voldaan voelen, in plaats van je beperkt te voelen door fysieke klachten. Jezelf waarderen zoals je bent, in plaats van afhankelijk te zijn van het oordeel van anderen.
Hoe kom je van je perfectionisme af?
- Erkennen dat je een perfectionist bent is de eerste stap. Er is moed voor nodig om dit toe te geven. Want dat betekent dat je accepteert dat je tekortkomingen hebt, dat je toegeeft dat je kwetsbaar bent. En dat is pijnlijk voor een perfectionist.
- Nagaan wat aan jouw perfectionisme ten grondslag ligt. Welke (beperkende) gedachtes en overtuigingen maken dat jij doet wat je doet? Waar komen deze vandaan?
- Loslaten van je oude gedrag, gedachten en overtuigingen. Hierdoor ontstaat er ruimte om keuzes te maken waar je blij van wordt.
Hoe verder?
Het is bijzonder lastig en voor veel mensen onmogelijk, om deze 3 stappen op eigen houtje te nemen. De meeste mensen hebben een blinde vlek waar het gaat om hun eigen gedrag. Vraag anderen om jou het nodige inzicht te geven, zodat jij een concreet plan kunt maken om af te rekenen met je perfectionisme en je leven te gaan leven in plaats van te overleven.