over stress, overspannen en burn-out

Stress is volksziekte nr. 1

Aanhoudende stress veroorzaakt overspannenheid en burn-out. Wie heeft er niet mee te maken, ofwel bij zichzelf, ofwel in de directe omgeving?

Op deze pagina lees je er van alles over. Hier kun je je stresssignalen testen en krijg je talloze tips om je stress te managen en om te herstellen na overspanning en burn-out.

Wat is stress?

Stress, we hebben er allemaal mee te maken. Stress is opgebouwde spanning die ontstaat als reactie op externe prikkels of interne factoren. Het is een biologische reactie die ervoor zorgt dat je een topprestatie kunt leveren wanneer dat keihard nodig is, zoals wanneer er gevaar dreigt. Stress zorgt ervoor dat je kunt vechten of vluchten. Ook in niet gevaarlijke situaties kan stress gewoon goed zijn, bijvoorbeeld op momenten dat je een uitzonderlijke prestatie wilt leveren. Zo’n korte stresspiek geeft je precies die kick die je even nodig hebt. En daarna ervaar je de euforie, als het je is gelukt. Maar als stress lang aanhoudt of heel frequent optreedt, dan ondermijnt het je gezondheid. Helaas zie ik dat in onze snelle en veeleisende samenleving veel te vaak – en in toenemende mate – gebeuren. Dan spreken we van negatieve stress. Er is dan sprake van een verstoring tussen willen en moeten. Veel mensen hebben sterk de neiging zich aan te passen en voorbij te gaan aan wat voor henzelf belangrijk is. Angst is daarbij de (onbewuste) motivator – iedereen wil erbij horen, goed genoeg zijn, leuk en aardig gevonden worden. Als je altijd maar doet wat goed is voor een ander, ga je aan jezelf voorbij en krijg je te maken met negatieve stress. Uiteindelijk breekt dat je op en krijg je lichamelijke of psychische klachten, of zelfs een burn-out. Stress bouwt zich vaak langzaam op. Mensen zijn geneigd om de grenzen van wat zij acceptabel vinden bij te stellen en hebben daardoor lang niet altijd in de gaten hoe hoog hun stress intussen al is opgelopen. Dat is niet zonder risico. Langdurige of frequente stress maakt ons ziek. Burn-out lijkt steeds meer een nationale epidemie te worden.

De werking van ons stresssysteem

Ons stresssysteem zorgt er van oorsprong voor dat we topprestaties kunnen leveren. Het systeem is evolutionair geprogrammeerd om automatisch het evenwicht te bewaren of te herstellen en zet daarvoor de stresshormonen in. Adrenaline bij plotselinge korte stresspieken, om het vecht- en vluchtgedrag te activeren en cortisol bij langdurige stress. Het stresssysteem is van oudsher bedoeld om te kunnen overleven, bijvoorbeeld als we ineens oog in oog stonden met een hongerig wild dier en plotseling heel hard moesten kunnen wegrennen of vechten (adrenaline). Het stresssysteem zorgt ervoor dat we daartoe in staat zijn en dat we ons snel kunnen aanpassen. Het stresssysteem beschermt ons in zulke situaties. Vereist de stress dat je gedurende langere tijd alert bent, dan stapt het stresssysteem over op cortisol (zoals bij langdurig te hoge werkbelasting). Geeft je lichaam een stressreactie, dan worden andere voor ons voortbestaan belangrijke mechanismen tijdelijk op een laag pitje gezet. Denk daarbij aan spijsvertering, immuunsysteem en voortplanting. Zo kun je alle energie volledig richten op wat je stress geeft. Op stressmomenten zul je ook een kokervisie ervaren en andere dingen missen die je normaal gesproken wel zou hebben opgemerkt. Na iedere inzet van adrenaline of cortisol heeft het lichaam tijd nodig om te herstellen en weer over te schakelen op de hormonen die we nodig hebben om langdurig gezond te blijven. Hoewel cortisol is bedoeld om langduriger in de overlevingsstand te staan, zijn er risico’s aan verbonden. Continu aanhoudende inzet van cortisol ontregelt het lichaam, doordat andere voor ons voortbestaan belangrijke mechanismen te lang uitgeschakeld blijven. Het brein denkt alle energie nodig te hebben om de stress het hoofd te kunnen bieden. Hoe dat komt? Ons stresssysteem functioneert nog op dezelfde manier als in de oertijd, hoewel de kans dat we tegenover een hongerig beest komen te staan zo goed als verdwenen is. Ons brein is ‘work in progress’, maar de ontwikkeling van ons brein heeft de snelheid waarmee onze samenleving is veranderd niet kunnen bijbenen. Het stresssysteem helpt ons als we plotseling moeten wegspringen voor een aanstormende tram, maar het werkt tegen ons als we reageren op de pling van Whatsapp. Wat gebeurt er bij een pling van de social media: ze veroorzaken een stressreactie (spanning). Of je nu meteen reageert of niet. In onze maatschappij zijn zoveel stressoren, dat overschakelen op cortisol veel vaker gebeurt dan in de oertijd. En bovendien ook in situaties die niet levensbedreigend zijn (ik noem maar weer de langdurig te hoge werkbelasting). Logisch dus, dat het mis gaat. Langdurige of frequente stress maakt ons ziek, put ons uit, veroorzaakt blijvende schade en chronische ziekten. Je kunt er zelfs dood aan gaan. Ondermijnende belasting is sluipend en eist meestal pas op latere leeftijd zijn tol.

Stress is een maatschappelijk probleem

95% van alle klachten zijn stressgerelateerd. Er wordt vandaag de dag heel veel van ons verwacht, de druk om te presteren ligt heel hoog. De eisen die je aan jezelf stelt zijn daardoor ook vaak hoog: angst om niet mee te kunnen komen (en afgewezen te worden) speelt een grote rol. Dat wordt nog versterkt door de moderne communicatiemiddelen en de sociale media die er voor zorgen dat alles snel snel snel kan. De algemene verwachting is, dat je snel reageert. Veel mensen doen dat ook. Met het ouder worden, neemt de innerlijke veerkracht af en neemt de vatbaarheid voor stress toe. Ook onze maatschappij wordt steeds veeleisender. Het probleem wordt dus alleen maar groter, het gaat niet vanzelf over. Een tijdje geleden las ik het boek ‘In wankel evenwicht’ van Boudewijn van Houdenhove. Het gaat over stress is heel technisch op onderdelen, maar er staat ook zo duidelijk in verwoord wat onze huidige samenleving aanricht. De roep om een tegenbeweging te maken tegen de oprukkende stress is voor mij luid en duidelijk voelbaar. We verzuipen in informatie. Onze samenleving wordt steeds complexer. Veranderingen en vernieuwingen volgen elkaar in hoog tempo op. Fysieke inspanning wordt min of meer overbodig. Intussen nemen de eisen die je omgeving op het mentale vlak aan je stelt toe. Je werkgever wil bijvoorbeeld dat je meer voor elkaar krijgt in minder tijd of tegen lagere kosten en dat je bovendien meer dingen tegelijk doet (multitasking). Intussen wil hij ook dat je jezelf blijft ontwikkelen. Op de werkvloer en ook verder in de samenleving wordt het als gevolg van de druk die dit oplevert onpersoonlijker, individualistischer, eenzamer, meedogenlozer en de onderlinge concurrentie neemt toe. We zien verruwing om ons heen en welvaartsziekten nemen toe. De eisen van onze samenleving verschuiven van ‘wees braaf’ naar ‘wees flink’. Je wordt voortgestuwd door onverzadigbare verlangens en overspannen verwachtingen. De kans dat je de grip op je leven en je gezondheid verliest is levensgroot aanwezig; er is overal om ons heen ondermijnende belasting en je moet heel stevig in je schoenen staan om daar geen last van te krijgen.

Stresssignalen-test

Laten we beginnen met kijken hoe het met jouw stress is gesteld. Welke stresssignalen geeft jouw lichaam? Met deze stresstest check je de signalen op vier verschillende terreinen: psychisch, lichamelijk, emotioneel en gedrag. Download het het formulier via de link en vul het in. Met de puntentelling hieronder kun je zien hoe goed of slecht het met jouw stressniveau is gesteld.

Puntentelling

Altijd = 4 punten

Zeer vaak = 3 punten

Regelmatig = 2 punten

Soms = 1 punt

Nooit = 0 punten

Totaal

0 – 12 punten

Prima! Je weet goed met stress om te gaan. Je hebt nauwelijks tot geen verstandelijke klachten. Een teken dat je goed zorgt voor jezelf.

13 – 25 punten

Tijd om jezelf meer aandacht te geven. Blijkbaar zijn er al een aantal signalen die aangeven dat de druk te hoog is. Neem tijd om de oorzaak van je spanning aan te pakken.

26 – 38 punten

Je leeft al gedurende langere tijd onder druk. Het is nu echt tijd om keuzes te maken. Ga op zoek naar professionele hulp. Alleen kom je er meestal niet uit.

39 – 50 punten

Stop nu met alle activiteiten die je stress geven! De kans dat je een chronische ziekte oploopt als gevolg van stress is serieus aanwezig. Vraag vandaag nog deskundige hulp.

Stress zelf aanpakken

Gelukkig kun je ook iets doen om je negatieve stress te verminderen en te herstellen. Aan de hand van het model van Henk Fransen is gemakkelijk uit te leggen hoe je stress kunt aanpakken. Iedere pijl in het model staat voor een stressfactor. Iedere stressfactor is veranderbaar en dat is goed nieuws. Het model maakt in één oogopslag duidelijk aan welke pijl je in jouw specifieke geval het beste iets kunt veranderen als je last hebt van stress en daar vanaf wilt.

Je kunt je eigen model tekenen, met de drie pijlen. De grootte van de pijlen hangt af van jouw persoonlijke situatie. Aan het einde van de oefening, als je overzicht hebt van je knelpunten, maak je ze zo groot als je voor jou voelen.

Objectieve druk

In de pijl van de objectieve druk vul je in wat je feitelijk belast, je reële werk- of levensdruk, die meetbaar en tastbaar is. Zoals een volle agenda, de zorg voor je 10 kinderen die op tijd naar school moeten en waarvoor je dagelijks een gezonde maaltijd moet koken, etc. Het gaat hier om de dingen die nu eenmaal zo zijn, onveranderbaar. Ook schokkende gebeurtenissen vallen hieronder.

Subjectieve druk

In de pijl van de subjectieve druk schrijf je de dingen die jij als zwaar beleeft. Het gaat hier om spanning van binnenuit, zoals gedachten over jezelf, slecht voor jezelf op kunnen komen, jezelf op de laatste plaats zetten, perfectionisme, gebrek aan zelfvertrouwen, onzekerheid, alles onder controle willen houden, gevoelens en emoties opkroppen. Onbewust ben je ergens bang voor, wat is dat? Ben je bijvoorbeeld bang niet goed genoeg te zijn, om afgewezen te worden? Welke gedachten geven jou stress? Bijvoorbeeld: ik moet alles alleen doen, het is mijn verantwoordelijkheid om… etc.

Veerkracht

In de pijl van de veerkracht schrijf je op waar bij jou nog iets aan mankeert om een goed evenwicht te krijgen. Hieronder licht ik toe waaruit een goede veerkracht bestaat. Veerkracht ontstaat als er een juist evenwicht is in de zes elementen van de vitaliteitspiramide (een model van Albert Sonnevelt en Frans Bakker). Hoe lager in de piramide, hoe dichterbij de basis en hoe belangrijker het element is. De bovenste 3 elementen zijn de fysieke, de onderste 3 de mentale elementen.

Zinvol leven

Werken aan een doel in je leven waarbij je de tijd kunt vergeten, geeft je veel plezier en energie. Je neemt als vanzelf verantwoordelijkheid voor wat je doet en het kost je bovendien weinig moeite.

Ondersteunende relaties

Ieder mens heeft behoefte aan verbinding met andere mensen. Bij gelijkwaardige en voedende relaties is er een balans tussen geven en nemen. Deze relaties maken dat je je gesteund voelt en ze voorzien in je behoeften. Je staat open, in contact met anderen.

Positief denken

Humor en relativeringsvermogen zorgen voor een goede kwaliteit van leven. Je voelt je namelijk fitter door het hormoon oxytocine dat je aanmaakt.

Regelmatige herstelmomenten

Evenwicht tussen inspanning en ontspanning is van groot belang voor je vitaliteit. In onze veeleisende maatschappij is het best lastig om die balans te bewaken, maar met voldoende rust kun je druk in je leven beter aan.

Voldoende beweging

Voldoende beweging maakt o.a. dat je je fitter voelt, je slaapt er beter door, het verhoogt je weerstand en draagt bij aan een gezond gewicht. Ook bewegen in de figuurlijke zin is goed, dat wil zeggen dat je iets anders doet dan je gewoon was.

Optimale voeding

Een goede balans in wat je eet, wanneer je eet en hoe je eet draagt bij aan je vitaliteit. Door goed te eten, voedt je je lichaam met alles wat het nodig heeft om goed te kunnen functioneren.

Balans

Maak nu de pijlen zo groot als ze voor jou voelen. Hoe groter de pijl, hoe zwaarder je jouw situatie ervaart. Zijn de drie pijlen qua zwaarte/grootte uit balans, dan ervaar je stress.

En dan…?

Ok, laten we er voor dit verhaal van uitgaan, dat je last hebt van negatieve stress. Je weet nu aan welke pijl je kunt gaan werken om je stress te verminderen.

Stressmanagement

Heb je last van objectieve druk? Dan kun je bijvoorbeeld het volgende doen:

prioriteiten stellen
grenzen aangeven
hulp vragen / delegeren
10% meer bewegen, herstelmomenten inplannen
focussen op wat belangrijk voor jou is (jouw waarden en behoeften)

Heb je last van subjectieve druk? Dit zijn mogelijkheden om er iets aan te doen:

(h)erken welke angst eronder ligt
verander je denken (stressverhogende gedachten)
letterlijk in beweging komen
laat het piekeren los of beperk het tot een vast moment
deel je zorgen
neem dagelijks de tijd om te bedenken waar je dankbaar voor bent

Is je veerkracht niet in orde? Dan kun je per element uit de vitaliteitspiramide aangeven wat je op dat vlak energie geeft en wat op dat vlak energie vreet. Ga meer doen van wat je energie geeft en doe minder van wat energie vreet (of stop er helemaal mee als dat mogelijk is).

Tien tips om je veerkracht te verbeteren voor ieder element uit de vitaliteitspiramide:

Optimale voeding en drinken

1. start iedere dag met glas lauw water met citroen
2. begin de dag met een ontbijt
3. eet met aandacht en zonder afleiding
4. zorg dat je bij iedere maaltijd verse groenten en /of fruit hebt
5. stop met het eten van suiker
6. plan je maaltijden minstens enkele dagen van tevoren
7. neem een gezonde snack mee als je gaat reizen
8. eet geen kunstmatige geur,-kleur,-smaak,- en conserveringsmiddelen
9. drink vaker groene thee en/of bronwater
10. beperk het aantal kopjes koffie en glazen alcohol tot twee per dag

Voldoende beweging

1. neem vaker de trap in plaats van de lift of de roltrap
2. zorg dat je iedere dag minstens 10% meer beweegt dan dat je nu doet
3. beweeg minimaal een half uur per dag
4. installeer en stappenteller op je telefoon en check die dagelijks
5. maak wekelijks een planning in jouw agenda voor de trainingen die doet
6. spreek af met een sportmaatje
7. integreer extra beweging in je dagelijkse routine (bijv. squat tijdens het tandenpoetsen)
8. schrijf je beweegdoelen op en houdt je vorderingen bij
9. maak een wandeling voor het slapen gaan
10. schaf eenvoudig trainingsmateriaal aan voor thuis , zoals elastieken of cattlebells

Regelmatig herstelmomenten

1. mediteer 20 minuten aan het begin of aan het einde van de dag
2. neem dagelijks een ‘powernap’ van 20 minuten
3. ben je aan om 5 min voor je maaltijd even stil te zijn
4. schrijf je in voor een korte cursus mindfulness
5. houd een dagboek bij
6. neem dagelijks tijd om jezelf gedurende 10 min even volledig uit te rekken
7. richt je aandacht op beelden of geuren die je rust geven
8. zet dagelijks rustgevend muziek op
9. zorg dat je iedere dag bewust buiten in de natuur diep adem haalt
10. maak iedere dag bewust fysiek contact met iemand waarvan je houdt

Positief denken

1. zodra er een negatieve gedachte opkomt, doorbreek je die met het woord STOP
2. zet dagelijks een lachfilm op
3. leer relativeren door je problemen met anderen te bespreken
4. schrijf je positieve herinneringen op
5. lees boeken of artikelen over positieve psychologie
6. volg een compassie training
7. schrap alle negatieve berichtgeving ( bijvoorbeeld geen journaal meer kijken)
8. omring je met optimistische mensen
9. start met een hobby waar je blij van wordt
10. bekijk youtube filmpjes van inspirerende mensen

Ondersteunende relaties

1. vraagt hulp aan vriend, partner of collega
2. stel belangstellende open vragen aan de mensen om je heen
3. geef waardering en durf om complement te vragen
4. raak iemand aan waarmee je in gesprek bent
5. maak oogcontact met de mensen om je heen
6. glimlach naar het onbekende
7. deel je gedachten en gevoelens met de dierbaar persoon
8. plan een afspraak om samen te ontspannen
9. verras een vriend of familie dagelijks met een bewust moment van aandacht
10. maak samen een wandeling in de natuur

Zinvol leven

1. schrijf dagelijks drie dingen op waar je dankbaar voor bent
2. doe een kleine taak waar je enthousiast over bent
3. oefen om te leven in het hier-en-nu
4. vergeef jezelf en laat schuldgevoel los
5. geef dagelijks ruimte aan je spontaniteit
6. accepteer een frustratie die je niet kunt veranderen
7. geniet bewust van de dingen in het leven
8. oefen in loslaten van materie, oude beelden en verwachtingen
9. met wie kan delen, zodat jouw blijheid kan vermenigvuldigen
10. blijf trouw aan jezelf

Werkstress

Veel mensen vinden werkstress iets voor kneusjes. Om te voorkomen als kneusje te worden gezien, verstoppen zij hun klachten voor de buitenwereld en nemen zij hun werkstress niet serieus. Die combinatie zorgt voor chronische stress. Stress, die in feite voortkomt uit angst om een kneusje te zijn (en er niet bij te horen). Dat is iets anders dan het af en toe druk hebben vanwege een deadline, of de enorme druk die je voelt als je een topprestatie moet leveren. Dat soort werkstress is op zich helemaal niet erg; het geeft je juist die boost die ervoor zorgt dat je op het moment-suprême optimaal kunt presteren of je deadlines haalt. Het gaat pas mis, als je keer op keer onvoldoende tijd inruimt om van de stress te herstellen. Wat ik veel zie, is dat mensen overvraagd worden. Medewerkers voelen zich leeg aan het eind van de werkdag, ervaren hoge werklast, ergeren zich aan regels, ervaren onmacht, overschrijden grenzen en raken opgebrand. Dingen moeten nu eenmaal gedaan worden en daar voelt menigeen zich verantwoordelijk voor. Maar als je overvraagd wordt, dan maakt het niet uit wat je doet en hoe hard je je inzet, je bereikt onvoldoende omdat je nu eenmaal niet voldoende middelen en tijd tot je beschikking hebt. Ondanks dat je er niets aan kunt doen, voel je dat je in gebreke blijft. Dat geeft stress. Je mist de steun van anderen en ziet geen perspectieven meer. Om alles bij te kunnen benen pas je je levensstijl aan. Denk daarbij bijvoorbeeld aan: meer kant- en klaarmaaltijden, minder slapen, minder bewegen, misschien wat meer alcohol. Al met al: je gaat ongezonder leven en komt in een neerwaartse spiraal terecht. Een goed recept voor overspannenheid op de korte termijn en burn-out op de lange termijn.

Loyale doorzetters

Over het algemeen is het zo, dat mensen werkstress ondervinden keihard werken. Het zijn loyale doorzetters, die niet van ophouden weten en/of perfectionistisch zijn. En die daarmee zichzelf het leven moeilijk maken. Inzicht in hoe zij denken, voelen en doen maakt duidelijk wat hen stress geeft:

Zij voelen zich schuldig als ze nee zeggen, terwijl het eigenlijk teveel is.
Zij vinden het egoïstisch om tijd voor zichzelf te nemen.
Ze denken hun stress met een paar nachtjes goed slapen wel even op te lossen.
Ze leggen hun lat hoog en zijn perfectionistisch.
Zij voelen zich onschuldig in hun gedrag, ze doen immers waaraan ze gewend zijn.

Overspannen of burn-out?

Wanneer ben je overspannen en wanneer burn-out? De symptomen en de behandelwijze komen overeen, toch zijn er verschillen. Het belangrijkste verschil tussen overspannen en burn-out heeft te maken met hoe lang achtereen je bent blootgesteld aan langdurige stress. Hoe snel zijn je klachten ontstaan? Gerelateerd daaraan is ook hoe snel je weer kunt herstellen. Houd voor je herstel rekening met een periode die ongeveer even lang is als de periode waarin je overspanning of burn-out is ontstaan. Als je gedurende een periode tot ongeveer 3 maanden teveel van jezelf vraagt zonder dat de spanning de kans krijgt om af te nemen, raak je overspannen. Bij burn-out is sprake van langdurig en stelselmatig teveel van jezelf vragen zonder voldoende hersteltijd te nemen, over een nog langere periode, heel vaak zelfs over meerdere jaren. Het kan dan ook opnieuw enkele jaren duren voordat je herstel optimaal is. Met optimaal bedoel ik dat je zover als mogelijk bent hersteld. Na een burn-out is er gerede kans dat er blijvende schade is aangericht en je nooit weer volledig op je oude niveau komt. Kijkend naar de afgelopen jaren zie ik een zorgelijke ontwikkeling. Het aantal mensen dat burn-outklachten ervaart stijgt gestaag: 2015 13,4% 2016 14,6% 2017 15,9% 2018 17,3% (bron: CBS – Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden) Op deze pagina behandel ik overspannenheid niet apart. De tips en informatie in de paragrafen over burn-out kun je ook gebruiken als je overspannen bent. Bij overspannenheid voel je je grotendeels hetzelfde als bij burn-out, het enige verschil is dat je nog niet volledig opgebrand bent.

Wat is burn-out?

Een burn-out, ik gun het niemand: uitgeput, allerlei fysieke en psychische klachten en niet meer kunnen functioneren, als gevolg van langdurige blootstelling aan stress. Aan de buitenkant is niets te zien, maar uit ervaring weet ik dat je je diep ellendig voelt. Je lichaam is totaal ontregeld.

Roofbouw

Wie overspannen is of een (dreigende) burn-out heeft, pleegde roofbouw op haar (of zijn) lichaam. Als een boer roofbouw pleegt op zijn grond, put hij deze uit. Net als landbouwgrond, is je lichaam geen onuitputtelijke bron. Je ziet niets aan de uitgeputte grond op zich, maar deze levert geen goede gewassen meer op. Dat kun je vergelijken met iemand met een burn-out, die kan ook niet meer produceren en presteren na langdurige stress met onvoldoende rust. Zowel landbouwgrond als je lichaam heeft rust nodig om te herstellen. Je kunt niet ongestraft maar door blijven gaan zonder voldoende rust in te bouwen. Samenvattend kun je burn-out zien als een langdurig gebrek aan voldoende kwalitatief goede hersteltijd.

Dieperliggende oorzaak: angst

Het is goed om je te realiseren dat de dieperliggende oorzaak van burn-out altijd angst is. Angst om niet goed genoeg te zijn, om afgewezen te worden, angst om iets tekort te komen en niet te kunnen overleven. Je hebt je (onbewust) laten leiden door angst en angst is altijd een slechte raadgever.

Burn-out herkennen

Bij een langdurig grote discrepantie tussen belastbaarheid en belasting kun je burn-outklachten krijgen. Denk daarbij aan je gespannen en doodmoe voelen, slaapproblemen, fysieke klachten, veel piekeren, geen energie, geen zin in sociale contacten, hartkloppingen en concentratieproblemen. Joan Borysenko beschrijft in haar boek ‘Fried’ een twaalftal zeer herkenbare fases van burn-out. Ik beschrijf ze hieronder in mijn eigen woorden:

Je bent geobsedeerd door jouw idealen en kunt ze moeilijk loslaten.
Je bent je rem kwijt.
Je zorgt beter voor anderen dan voor jezelf.
Je voelt je je opgejaagd zonder aanwijsbare oorzaak.
Je stapt af van je oude waarden.
Je voelt je gefrustreerd, boos en cynisch.
Je trekt je terug en voelt je niet meer echt verbonden met anderen.
Je naasten spreken bezorgdheid over je uit.
Je wilt met rust gelaten worden, ziet overal tegenop en vindt jezelf en anderen waardeloos of lastig.
Je voelt je leeg en labiel, je probeert wanhopig de leegte op te vullen (eten, drinken, seks, drugs).
Je bent somber en het kan je allemaal niet meer schelen.
Je bent zowel fysiek als mentaal opgebrand.

Burn-out eigenschappen

Als bij jou onderstaande punten spelen, als je dat vergoelijkt voor jezelf en ontkent naar de buitenwereld, loop je een groot risico uiteindelijk burn-out te raken. De burn-outeigenschappen op zich zijn niet slecht en zeker de intentie van waaruit ze worden ingezet is zeer nobel en prijzenswaardig. Maar toch…. het is zeer ongezond als je erin doorslaat. Het zijn het juist de mensen die zeer loyaal zijn, een groot verantwoordelijkheidsgevoel hebben en grote doorzetters zijn die een burn-out krijgen. Hoe weet ik dat? Uit ervaring. Door schade en schande. I’ve been there – done that. Ik stopte ook mijn kop in het zand. Ik heb aan den lijve ervaren wat een burn-out is en met je doet. Dat gun ik niemand. Ik ben er beter uit gekomen, want ik ben me eindelijk bewust geworden van mijn valkuilen en heb geleerd mezelf tijdig een halt toe te roepen. Dat wens ik jou ook toe. Niet die burn-out, maar dat je leert hoe je kunt stoppen als je neigt door te slaan in je mooie eigenschappen en nobele streven.

Verantwoordelijk

Neem je meer verantwoordelijkheid dan gezond is, dan doe je dat waarschijnlijk omdat je de behoefte hebt alles onder controle te houden. Wake up! Het is onmogelijk om alle kikkers in de kruiwagen houden. Neem alleen verantwoordelijkheid voor jezelf.

Uitsloven

Sloof je je enorm uit, dan is dat misschien wel omdat je behoefte aan waardering hebt. Wake up! Anderen gaan je niet op commando de waardering geven die je wilt. Waardeer jezelf, met alles erop en eraan, dat is veel belangrijker.

Perfectionisme

Streef je perfect na, dan ben je waarschijnlijk heel streng voor jezelf. Je legt de lat heel hoog. Wake up! Perfect bestaat niet, want het kan altijd beter, dus je hebt de lat te hoog gelegd. Wees mild voor jezelf en leg de lat wat lager. Goed is genoeg.

Zorgen

Ben je altijd aan het zorgen dat iedereen het naar zijn zin heeft? Dan is de kans groot dat je jezelf wegcijfert en jezelf geen rust gunt. Wake up! Zorg eerst voor jezelf. Dan kun je uiteindelijk ook beter voor anderen zorgen.

Multitasken

Doe je vaak van alles tegelijk en denk je dat dat efficiënt is? Wake up! Multitasken bestaat niet. Je kunt je aandacht maar op één ding tegelijk richten. Het is efficiënter één ding af te handelen voordat je aan iets anders begint.

Doe-het-zelver

Doe je graag alles alleen? Denk je soms dat je super(wo)man bent en overal talent voor hebt? Of ben je bang anderen lastig te vallen? Wake up! Maak gebruik van de talenten van anderen en vraag hulp. Mensen vinden het bovendien fijn om een ander te kunnen helpen.

Als je burn-out bent

Ben je overspannen of burn-out, dan is het in de eerste plaats zaak om bij te komen. Rust is het allerbelangrijkste als je roofbouw hebt gepleegd. En niet alleen dan, want rust is altijd noodzakelijk om een goede balans tussen inspanning en ontspanning te bewaren. Na iedere inspanning is ontspanning nodig om te kunnen herstellen. Je lichaam en geest moeten herstellen van een periode van overbelasting en dat kost tijd. Neem die tijd, des te eerder krijg je weer energie. Doe alles wat je doet op je gemak. Geen haast. Kijk bijvoorbeeld eens hoe een topsporter dat doet. Die zorgt voor een goede balans tussen inspanning en ontspanning, zodat hij optimaal kan presteren. Ook al ben je geen topsporter, zo werkt het ook voor jou. Goed voor jezelf zorgen is eigenlijk ook topsport. Luister naar je lichaam en neem pauze als je moe wordt. Beter nog, is om pauze te nemen net vóórdat je moe wordt. Het vergt vaak tijd en ervaring om te leren hoe je dat moment voor kunt zijn. Om het jezelf gemakkelijker te maken, kun je op vaste momenten pauzes inlassen, minstens ieder uur vijf minuten time-out. Of vaker als blijkt dat je binnen die tijd al moe wordt. Maak er een goede gewoonte van om ontspanning in je dag in te bouwen, altijd, en niet alleen als je burn-outklachten hebt of moe bent. Want dan ben je in feite al te ver afgedwaald van je balans en kost het meer tijd om te herstellen. Onderaan de streep is dat niet zo efficiënt, want je prestaties hollen achteruit als je oververmoeid bent en je hoofd overuren draait. Een mooie quote van Lao-Tse geeft weer wat rust voor je doet: ‘als woelig water tot rust komt, wordt het langzaam helder’. Neem je rust, dan wordt je geest weer helder. Dat voelt zoveel fijner. Vermijd alle druk en vraag je omgeving ook geen enkele druk op je te leggen, rekening te houden met je behoeften en waarom. Wie zelf nooit overspannen of burn-out is geweest, kan zich vaak geen voorstelling maken van hoe zwaar het is, maar als men weet wat er met je gebeurt, kan men in ieder geval adequater reageren. Wat handig kan zijn, is jezelf voornemen om een tijdje lang niets uit jezelf aan te bieden. Verder kun je er een gewoonte van maken om af te wachten in plaats van meteen je vinger op te steken of iets te gaan regelen zoals je gewend was – zelfs als het je een schuldgevoel geeft. Je zult gaan ervaren dat veel dingen toch wel opgelost worden, ook als jij het niet doet. En dat mensen jou dat niet kwalijk nemen. Zo maak je het jezelf gemakkelijker. Op zowel de korte termijn, wat nodig is voor je herstel, als op de lange termijn als je je nieuwe gewoonte blijft inzetten. Mensen die een burn-out krijgen, zijn meestal het contact met hun lichaam en intuïtie kwijtgeraakt. Om te kunnen herstellen is het noodzakelijk dat je leert luisteren naar je lichaam. Wat vertelt het je? Heeft het bijvoorbeeld rust nodig, of slaap, of goede voeding, of beweging en buitenlucht? Daarnaast is het van belang dat je leert luisteren naar je intuïtie. Je intuïtie heb je, samen met je levenskompas, nodig om goede keuzes te kunnen maken. Stilte kan je helpen om weer contact te krijgen met je lichaam en je intuïtie, om weer te gaan voelen.

Tips om bij te komen

Hieronder volgen algemene tips die je kunnen ondersteunen bij je herstel:

Algemeen

neem voor alles wat je doet de tijd
vraag je bij alles af: 1. Moet het? Moet ik het? Moet ik het nu?
houd je aandacht bij wat je doet (mindful)
doe een ding tegelijk
maak een vaste dagindeling, structuur in je leven geeft houvast omdat je er niet over hoeft na te denken
stel belangrijke beslissingen uit
doe dagelijks een ontspanningsoefening
doe dagelijks een ademhalingsoefening

Activiteiten

stop met alles wat je doet (net) voordat je moe wordt
neem rustpauzes tussen al je activiteiten
beperk je klusjes tot wat je echt zelf moet doen of aankunt
vraag hulp aan anderen voor de overige dingen
kies activiteiten die je ontspannen, die je energie of rust geven (fysiek en mentaal)
dagelijks één of twee korte wandelingen of fietstochtjes in een rustig tempo
ga de natuur in

Sociale contacten

vermijd mensen die energie vreten
beperk je sociale contacten
informeer de mensen in je omgeving dat je het rustig aan doet en waarom

Avond

’s avonds opslomen, niets actiefs meer ondernemen
geen beeldschermen

Nachtrust

ga op een vaste tijd naar bed (niet laat)
leg een kladblokje naast je bed en schrijf je gepieker (kort) op als het je wakker houdt
zet geen wekker, slaap zo mogelijk uit
donkere stille slaapkamer

Voeding

eet op vaste tijden
beperk koffie, alcohol, suiker en roken
ontbijt als een koning, lunch als een prins en dineer als een bedelaar
eet veel verse groenten en fruit, drink veel water

Zelfmanagement na burn-out

Zelfmanagement is hèt kernwoord als je burn-out klachten hebt of burn-out bent geweest. Zelfmanagement is het bewust zelf bewaken van de kwaliteit van je leven. Van een burn-out word je beter heb ik wel eens horen zeggen. Beter met een dubbele betekenis. Daar ben ik het mee eens. Beter in zin van herstellen, maar ook beter worden in het met liefde en aandacht omgaan met jezelf en op een gezonde manier omgaan met je angsten. Om een nieuwe burn-out te voorkomen zul je het anders moeten doen: jezelf een rol geven die wel bij je past en die niet te groot voor je is.

Hypotheek op je leven

Hoe gemakkelijk is het niet om jezelf even opzij te zetten? In het belang van de ander? Natuurlijk mag dat best eens, als het belang groot is en je er bewust voor kiest. Ben je hoogsensitief, dan kan het een behoorlijke uitdaging zijn om jezelf niet opzij te zetten. Je voelt immers haarfijn aan wat de ander nodig heeft en je geeft graag. Voelen dat het niet goed gaat met iemand doet ook jou pijn, dus als jij dat kunt oplossen… Ik zie dit als een hypotheek nemen op je leven. Over zo’n hypotheek betaal je rente. Je boert per saldo achteruit, tenzij je leven er waardevoller wordt. Ook in mijn leven zijn er momenten dat ik er bewust voor kies om verder te gaan dan eigenlijk goed voor me is. Bijvoorbeeld omdat ik er op belangrijke momenten wil zijn voor wie me lief is. Dat maakt mijn leven waardevoller. Wil je dat je leven weer helemaal van jou wordt nadat je zo’n hypotheek op je leven hebt genomen, dan zul je deze ook weer moeten aflossen. Doe je dat niet, of neem je er steeds opnieuw een hypotheekje erbij, dan kun je de rente op een gegeven moment niet meer betalen en je schuld niet meer aflossen. Zo ontstaan stress- en burn-out klachten en uiteindelijk burn-out. Ook ik wil nooit meer burn-out raken. Wat ik daarom doe, is ervoor zorgen dat ik zo’n tijdelijke hypotheek heel snel weer aflos. Met andere woorden: ik neem de tijd om mijn gezonde balans te herstellen. Ik kies voor bewust zelfmanagement.

Eerlijk duurt het langst

Goed zelfmanagement doe je door eerlijk te zijn naar jezelf en over jezelf en jezelf een eerlijke kans te geven. Dat betekent:

luisteren naar wat je lichaam je te vertellen heeft
(h)erkennen van je angsten
zorgen voor jezelf, zowel fysiek, mentaal, emotioneel als spiritueel

Als basis voor gezond met jezelf omgaan hanteer ik de vitaliteitspiramide die hierboven bij de stresstest staat toegelicht. Heb je burn-outklachten? Je kunt leren anders met jezelf om te gaan, gezonder. Ook de manier waarop je met andere mensen omgaat, kun je aanpassen. Dat is onderdeel van bewust zelfmanagement.

Gemakkelijker gezegd dan gedaan

Helaas is dat nu precies waar het vaak knelt, veranderen is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Was het maar zo simpel om ‘gewoon’ iets op een andere manier te gaan aanpakken. Oude gewoontes zijn moeilijk af te leren. Hoe dat komt? Gedurende je leven heb je – vaak onbewust – allerlei gewoontes en overtuigingen opgedaan. Wat je doet en denkt is zo vanzelfsprekend voor je, dat je je vaak niet eens realiseert dat dat niet voor iedereen zo is, of dat het ook anders kan. Je bent ‘bedrijfsblind’. Ieder van ons kent dit soort blinde vlekken. Gewoontes en overtuigingen zitten diep ingebakken: je gaat dingen op een bepaalde manier doen omdat dat op enig moment in je leven de beste optie lijkt, of door wat je door anderen is aangeleerd. Door wat je meemaakt in je leven trek je conclusies en zo bouw je overtuigingen op over jezelf en het leven. Ons brein wil ons beschermen. Wat je altijd doet en denkt voelt vertrouwd voor je brein – en daarmee veilig. Je brein stuurt je daarom aan om te blijven doen en denken wat je altijd deed en dacht. Je hebt dat immers eerder ook steeds overleefd (en daar is je brein op uit: overleven). Dat gebeurt veelal onbewust. Dat is lang niet altijd wat voor jou het beste is. Daarvoor zul je jezelf bewust moeten managen. HIER kun je meer lezen over succesvol veranderen.

Wees je eigen beste manager

Laten we eens inzoomen op hoe je je eigen beste manager kunt zijn.

Stilstaan

Neem regelmatig tijd om naar binnen te keren. Zo ontdek je wat jou drijft, waar jij voor staat en waar jij voor gaat. Dat geeft richting aan je leven. Ook ga je (h)erkennen wat jouw diepste (onbewuste) angsten zijn. Het vereist stilstaan en eens even helemaal niets anders doen dan bij jezelf te rade gaan. Ook al liggen de antwoorden diep in je weggestopt, je kunt ze (terug)vinden. Mediteren of in de natuur zijn kan je daarbij helpen. Ook spelen, creativiteit en het inzetten van je verbeeldingskracht zijn waardevolle tegenbewegingen bij stress. Het helpt je los te komen uit denkpatronen die in beton gegoten lijken. Het gaat weer stromen en je ontdekt dat je ook andere keuzemogelijkheden hebt. Je gaat andere oplossingen zien.

Energiemanagement

Vraag jij je soms af hoe het komt dat je je ineens zo leeggezogen voelt? Soms weet je wel hoe het komt, maar vaak ook niet. Dat laatste komt nogal eens voor bij hoogsensitieve mensen. Zij voelen gemakkelijk emoties en gevoelens van anderen aan en nemen deze soms onbewust over. Als ze zich dan later op de dag leeggezogen voelen, dan hebben ze vaak geen idee hoe dat komt. Sommige situaties en mensen vreten energie, terwijl andere het juist geven. Heb je een slecht energieniveau, breng dan je energiegevers en energievreters eens in beeld. Energiegevers laden je batterij weer op. Wat energie geeft, is niet voor iedereen hetzelfde. Het kan gaan om activiteiten, maar ook om gevoelens, gedachten of mensen. Waar word je blij van? Van muziek luisteren? Een avondje stappen? In je luie stoel nadenken over je volgende vakantie? Winkelen? Energievreters maken dat je batterij extra snel leegloopt. Ook dat is voor iedereen verschillend. Waar de ene persoon energie krijgt van een avondje stappen of een middagje winkelen, voelt de ander zich daarna leeggezogen. Wat en wie zijn voor jou een energieslurpers? Vergaderingen? De gedachte aan deadlines? Die zwartgallige en eeuwig klagende collega? Een lange boodschappenlijst? Als jij regelmatig te weinig energie hebt, raad ik je aan dagelijks op een 6-tal vaste momenten even stil te staan bij hoe het met je energie gesteld is. Hoeveel % is jouw batterij nog gevuld? 0% betekent dat je helemaal gesloopt bent en een 100% betekent dat je barst van de energie.

Bij 80% of meer kun je gerust kiezen voor een activiteit die veel energie kost, want je hebt energie over.
Bij 60-80% zit je gewoon goed en kun je zowel energievreters als energiegevers goed aan.
40 tot 60% betekent dat de balans aandacht behoeft: kies voor een activiteit die je energie geeft voordat je weer iets gaat doen dat energie kost. Er moet bijgeladen worden, zodat je weer wat reserve opbouwt. Alleen als je voldoende reserve hebt, kun je een poosje dat tandje extra dat soms nodig is.
Scoor je jezelf op een 0 tot 40%, dan laat je alle energievreters voor wat ze zijn en kies je voor energiegevers of rust. Geef prioriteit aan opladen tot minstens 60%.

Een goed energiemanagement betekent een kleine kans op overbelasting, overspannenheid of burn-out.

Kies voor meer bezig zijn met energiegevers en zo min mogelijk met energievreters. Het komt het herstel van je energieniveau ten goede.

Ben je hoogsensitief, dan is het bovendien van belang dat je leert geen negatieve emoties en gevoelens van anderen over te nemen. Het begint ermee dat je gaat herkennen wat er onbewust gebeurt. Herkennen wat van jou is en wat van de ander. Vervolgens kun je leren de negatieve emoties en gevoelens bewust bij de ander te laten en daarmee je eigen energieniveau te beschermen.

Zorg voor jezelf

Ieder mens wil graag zelf bepalen wat hij doet (autonomie), wil verbondenheid met andere mensen ervaren, wil doen waar hij goed in is en daarvoor erkenning en waardering ontvangen. Het zijn fundamentele basisbehoeften die van belang zijn voor ons psychisch welbevinden. Daarnaast hebben we onze lichamelijke behoeften, en behoefte aan zekerheid en veiligheid. Al deze punten zijn terug te vinden in de piramide van Maslow. Je richten op deze basisbehoeften, is goed zorgen voor jezelf. Stel jezelf de volgende vragen:

Wat kun jij doen om fysiek voor jezelf te zorgen? Denk hierbij aan voeding en beweging, maar ook aan herstelmomenten.
Wat kun jij doen om mentaal voor jezelf te zorgen? Denk hierbij aan positief denken, het opdoen van kennis, het nemen van beslissingen, het rust geven aan je brein.
Wat kun jij doen om emotioneel voor jezelf te zorgen? Denk hierbij aan ondersteunende relaties en het uiten van je gevoelens.
Wat kun jij doen om spiritueel voor jezelf te zorgen? Denk hierbij aan wat voor jou zinvol leven inhoudt, wat jouw leven betekenis geeft.

Tips bij ondermijnende belasting

Accepteer en bewaak je grenzen en sta voor wat jij nodig hebt en belangrijk vindt. Assertief zijn kun je leren, stapje voor stapje.
Zeg nee als iets je niet past. Stel jezelf realistische doelen (leg de lat laag).
Leef je uit in wat je graag doet en kunt en belangrijk vindt en ontwikkel je daar verder in.
Neem de tijd om gezond te eten, voldoende te bewegen in de buitenlucht en te slapen.
Rook niet, wees matig met alcohol en beperk medicijngebruik waar mogelijk en verstandig.
Zorg voor een goede balans tussen inspanning en ontspanning (zowel mentaal als fysiek) en tussen werk en privé.
Schrijf je stress van je af: schrijven ordent en werkt helend (en heeft nog veel meer voordelen, waarover je kunt lezen op deze pagina).
Koester goede relaties, zij zorgen voor sociale steun en onderlinge zorgzaamheid. Praten over wat je bezig houdt kan enorm opluchten.
Pak je kansen als die zich voordoen.
Luister naar je lichaam: moe zijn is een signaal om rust te nemen.
Besteed dagelijks bewust tijd aan een gezonde lage ademhaling.
Heb realistische verwachtingen en zorg dat je flexibel kunt omgaan met tegenslag (denk positief).
Doe alles wat je doet met aandacht.

Haal je kop uit het zand

Een van de meest voorkomende vormen van struisvogelpolitiek in onze samenleving is hoe we omgaan met burn-out. Inmiddels heeft maar liefst 1 op de 5 à 6 mensen burn-outklachten. Schokkend toch? Je hoort er wel steeds vaker over, maar toch, hoe komt het dan dat je er relatief zo weinig over hoort? Als ik kijk naar mezelf, dan stel ik achteraf vast dat ook ik aan deze struisvogelpolitiek mee deed. Ik ontkende wat er speelde en stak mijn kop in het zand, nam de verantwoordelijkheid voor Jan-en-alleman op me, deed altijd mijn stinkende best, zorgde dat alles picobello in orde was en dat anderen het gemakkelijk hadden. Ik multitaskte me een slag in de rondte en vroeg nooit hulp. Mijn dagen waren altijd te kort. Mijn houding naar buiten toe was: met mij gaat het goed, kijk maar eens hoe hard ik werk en wat ik allemaal doe, al die ballen die ik in de lucht houd, ik heb het toch allemaal heel goed voor elkaar en zorg ik niet geweldig voor jullie allemaal? Ik deed zo omdat ik onbewust bang was niet goed genoeg te zijn. Ik vond mezelf stiekem maar een rare vanwege mijn hoogsensitieve trekjes. Intussen voelde ik me steeds moeër en ellendiger, gevangen in een te strak jasje dat ik met geen mogelijkheid kon uittrekken. Uiteindelijk zei mijn lijf: ‘ho, stop, tot hier en niet verder’. Gelukkig maar, zeg ik achteraf. Want daarna werd het mogelijk om wel dat strakke jasje uit te trekken en zelfs helemaal weg te gooien. Ik ervaar nu rust, ruimte en vrijheid in mijn leven.

Taboe

Burn-out zit helaas nog steeds in de taboesfeer. Veel mensen zijn niet open over hun klachten en doen aan struisvogelpolitiek, net als ik deed. Hoe komt dat? Ik wijt het aan onze samenleving, waarin presteren, succes en status zo enorm belangrijk is. In de social media zien we vrijwel alleen hoe succesvol iedereen is. Krijg je stressverschijnselen, dan ben je niet succesvol en denk je al snel dat je een loser bent. Dat wil je natuurlijk niet aan de grote klok hangen, want stel dat anderen dat zien en je daar vervolgens om uitkotsen (die afwijzing is waar je onbewust heel bang voor bent). Je negeert de stressverschijnselen en gaat maar door, tot je echt burn-out raakt. Als je kijkt naar de cijfers (de al jaren stijgende burn-out percentages, 1 op de 7 mensen ervaart burn-outklachten, 95% van de gezondheidsklachten is stressgerelateerd), kun je wel constateren dat stress een enorm probleem vormt voor onze samenleving en dat een oplossing dringend gewenst is. Dat zou gemakkelijker gaan als er geen taboe op rustte. Daar wil ik me hard voor maken. Weg met de struisvogelpolitiek rondom burn-out!

Impact

Een burn-out heeft hoe dan ook een enorme impact. Je bent lichamelijk en emotioneel totaal uitgeput na langdurige stress en overbelasting. Alle reserves zijn op en je kunt eenvoudigweg niet meer presteren en doorgaan. Het is een duidelijk teken dat er iets in jouw leven niet goed gaat en dat het verstandig is te onderzoeken wat dat is en hoe het anders kan.

Grenzen en kwetsbaarheid

Heb je een burn-out gehad, dan ben je absoluut niet zwak. Integendeel: je hebt laten zien dat je een enorme doorzetter bent, door lange tijd over je grenzen te gaan. Hooguit was je onwetend omdat je je grenzen niet kende, of een beetje dom dat je deze niet aangaf. Ook als je na je burn-out leert om je kwetsbaarheid te tonen, ben je geen watje. Je kwetsbaarheid laten zien vereist moed. Ik voelde me kwetsbaar als ik merkte dat ik rust en stilte nodig had, even niks aan mijn hoofd. Dat stond ik mezelf niet toe. Want stel je voor dat mensen zagen dat ik een watje was, dan zouden ze me vast een rare vinden. Deep down vond ik mezelf dus maar een rare. Maar wees nu eens eerlijk: ieder normaal mens heeft toch een balans nodig tussen inspanning en ontspanning? Alle introverte hoogsensitieve mensen laden toch op in rust en stilte, met niks aan hun hoofd? Pas toen ik begreep hoe het voor mij werkte, kon ik mezelf de rust en stilte toestaan die ik zo nodig had voor mijn herstel.

Confronterend

Het kan heel confronterend zijn als je je realiseert dat burn-out een gevolg is van je eigen gedrag, van hoe jij om gaat met een situatie. Je gedrag is het resultaat van hoe je denkt, over de wereld en over jezelf. De schuld van een burn-out ligt dus niet bij je werk, je omstandigheden, of bij andere mensen. Natuurlijk kunnen je omstandigheden heel akelig zijn, dat zal ik nooit ontkennen. Daaraan kun je vaak ook niets veranderen. Wat je wel kunt veranderen is je eigen gedachten erover en hoe jij met de situatie om gaat. En daarmee kun je dus ook je stress aanpakken. Er bestaat niet zoiets als één werkelijkheid. Vaak is het zo dat stress ontstaat, als je teveel afgaat op de werkelijkheid in je hoofd. Deze wordt gevormd door alles wat te maken heeft met je denken: analyseren, begrijpen, plannen e.d. Door ook concrete ervaringen te betrekken in jouw werkelijkheid, verandert je denken. Deze concrete ervaringen komen vanuit je lijf. Het gaat hier bijvoorbeeld om wat je waarneemt met je zintuigen en wat je gevoel je laat weten.

Je stress begrijpen

Ik heb ontdekt hoe belangrijk het is om jezelf te begrijpen. Dat brengt je ècht verder. Ik beveel je van harte aan om jouw patronen eens te onderzoeken. Waarom doe je zoals je doet? Wat is jouw onbewuste angst? Ieder mens heeft zo zijn eigen gedragspatronen ontwikkeld, met een goede reden: erbij horen, goed genoeg zijn, overleven. Het is eerder de manier waarop we aankijken tegen de belasting (gebrek aan perspectief) in combinatie met de mate waarin we ons gesteund voelen, dan de feitelijke belasting die ervoor zorgt dat je overbelast raakt. Het is dan ook zaak om te werken aan een andere kijk op de wereld en niet als een blinde door te blijven hollen alsof je niet anders kunt. Je hebt meer te kiezen dan je denkt.

Pijn of verlangen

Pas als je je klachten serieus neemt, ontstaat er ruimte om je eigen gedrag en je eigen overtuigingen eens goed onder de loep te nemen. Vaak is dat pas, als de stress chronisch is geworden en je niet anders meer kunt dan toegeven dat je een probleem hebt. De stress is zo groot is dat je er ziek van bent. De pijn is dan groot genoeg om je onderliggende angst in de ogen te kijken en daadwerkelijk iets te veranderen. Mensen zijn in principe alleen voldoende gemotiveerd om te veranderen, als de pijn groot genoeg is, of als het verlangen, bijvoorbeeld naar rust, ruimte en vrijheid, groot genoeg is. Hoe groot is jouw verlangen of jouw pijn? Hoe graag wil jij rust in je hoofd? Wil je af van je werkstress? Ben je bereid om te ontdekken waar het vandaan komt dat jij doet zoals je doet? Wil je de stap zetten om je gedrag aan te passen en maatregelen nemen om te herstellen van je stress? Ik gun het je van harte.

Je lijf zorgt voor je, zorg jij ook voor je lijf?

Je lijf zorgt ervoor dat je kunt doen wat je wilt, je hart blijft je leven lang voor je kloppen. Wat geef jij je lijf terug als dank daarvoor? Met de richtlijnen op deze pagina werk je op een positieve manier aan onderhoud en herstel van je stresssysteem, je lijf en je mentale gezondheid. Je lijf zorgt voor jou èn jij zorgt voor je lijf. Dat samen zorgt voor veerkracht en vitaliteit. Ben je veerkrachtig en vitaal, dan kun je omgaan met de ondermijnende belasting in onze samenleving en krijg je veel meer voor elkaar dan je voor mogelijk had gehouden. Maak ook een tegenbeweging tegen stress!

Hoe verder?

Het klinkt zo eenvoudig. Maar in de praktijk is het meestal niet zo gemakkelijk om stress aan te pakken en heb je al snel de neiging weer in je valkuil te stappen. Wil jij een laagje dieper komen en ontdekken welke angst jou drijft, zodat je je stresslevels ook blijvend kunt verlagen? Zodat je nooit weer burn-out raakt? Zodat je weer voelt dat je keuzes hebt en je leven je niet overkomt? Schrijven helpt. Al schrijvend achterhaal de oorzaken van je gedrag en je denken. Vervolgens kun je op zoek naar je behoeftes en je waarden, je talenten, je passie en je missie, want zij vormen je levenskompas. Laat je levenskompas bepalen hoe je denkt en handelt. Iedere keuze die je maakt in je leven, is de juiste als je je kompas volgt. Pas als je herkent en erkent dat je doet zoals je doet , weet waarom je dat doet en weet wat je echt belangrijk vindt in je leven, kun je het bewust anders gaan doen. Dan kun je grenzen gaan stellen. Dan heb jij de regie en overkomt een burn-out je niet (meer).