Stress, we hebben er allemaal mee te maken. Vaak is stress gewoon goed, bijvoorbeeld op momenten dat je een uitzonderlijke prestatie moet leveren. Zo’n korte stresspiek geeft je precies die kick die je even nodig hebt. En daarna ervaar je de euforie, als het je is gelukt.
Maar als stress lang aanhoudt of heel frequent optreedt, dan ondermijnt het je gezondheid. Helaas zie ik dat in onze snelle en veeleisende samenleving veel te vaak – en in toenemende mate – gebeuren. Dan spreken we van negatieve stress.
Veel hoogsensitieve mensen hebben sterk de neiging zich aan te passen en voorbij te gaan aan wat voor henzelf belangrijk is. Als je altijd maar doet wat goed is voor een ander, ga je aan jezelf voorbij en krijg je te maken met negatieve stress. Uiteindelijk breekt dat je op en krijg je lichamelijke of psychische klachten, of zelfs een burn-out.
Gelukkig kun je ook iets doen om je negatieve stress te verminderen en te herstellen.
Wat is stress
Stress is opgebouwde spanning die ontstaat als reactie op externe prikkels of interne factoren. Als stress negatief is, is er sprake van een verstoring tussen willen en moeten.
Wat kun je eraan doen?
Aan de hand van het model van Henk Fransen is gemakkelijk uit te leggen hoe je stress kunt aanpakken. Iedere pijl in het model staat voor een stressfactor. Iedere stressfactor is veranderbaar en dat is goed nieuws. Het model maakt in één oogopslag duidelijk aan welke pijl je in jouw specifieke geval het beste iets kunt veranderen als je last hebt van stress en daar vanaf wilt.
Zelf aan de slag
Je kunt je eigen model tekenen, met de drie pijlen. De grootte van de pijlen hangt af van jouw persoonlijke situatie. Aan het einde van de oefening, als je overzicht hebt van je knelpunten, maak je ze zo groot als je voor jou voelen.
Objectieve druk
In de pijl van de objectieve druk vul je in wat je feitelijk belast, je reële werk- of levensdruk, die meetbaar en tastbaar is. Zoals een volle agenda, de zorg voor je 10 kinderen die op tijd naar school moeten en waarvoor je dagelijks een gezonde maaltijd moet koken, etc.
Subjectieve druk
In de pijl van de subjectieve druk schrijf je de dingen op die jij als zwaar beleeft. Welke gedachten geven jou stress? Bijvoorbeeld: ik moet alles alleen doen, het is mijn verantwoordelijkheid om… etc.
Veerkracht
In de pijl van de veerkracht schrijf je op waar bij jou nog iets aan mankeert om een goed evenwicht te krijgen. Hieronder licht ik toe waaruit een goede veerkracht bestaat.
Veerkracht ontstaat als er een juist evenwicht is in de zes elementen van de vitaliteitspiramide (een model van Albert Sonnevelt en Frans Bakker).
Hoe lager in de piramide, hoe dichterbij de basis en hoe belangrijker het element is. De bovenste 3 elementen zijn de fysieke, de onderste 3 de mentale elementen.
Zinvol leven
Werken aan een doel in je leven waarbij je de tijd kunt vergeten, geeft je veel plezier en energie. Je neemt als vanzelf verantwoordelijkheid voor wat je doet en het kost je bovendien weinig moeite.
Ondersteunende relaties
Ieder mens heeft behoefte aan verbinding met andere mensen. Bij gelijkwaardige en voedende relaties is er een balans tussen geven en nemen. Deze relaties maken dat je je gesteund voelt en ze voorzien in je behoeften. Je staat open, in contact met anderen.
Positief denken
Humor en relativeringsvermogen zorgen voor een goede kwaliteit van leven. Je voelt je namelijk fitter door het hormoon oxytocine dat je aanmaakt.
Regelmatige herstelmomenten
Evenwicht tussen inspanning en ontspanning is van groot belang voor je vitaliteit. In onze veeleisende maatschappij is het best lastig om die balans te bewaken, maar met voldoende rust kun je druk in je leven beter aan.
Voldoende beweging
Voldoende beweging maakt o.a. dat je je fitter voelt, je slaapt er beter door, het verhoogt je weerstand en draagt bij aan een gezond gewicht. Ook bewegen in de figuurlijke zin is goed, dat wil zeggen dat je iets anders doet dan je gewoon was.
Optimale voeding
Een goede balans in wat je eet, wanneer je eet en hoe je eet draagt bij aan je vitaliteit. Door goed te eten, voedt je je lichaam met alles wat het nodig heeft om goed te kunnen functioneren.
Balans
Maak nu de pijlen zo groot als ze voor jou voelen. Hoe groter, hoe zwaarder je het ervaart.
Zijn de drie pijlen qua zwaarte/grootte in balans, dan heb je een gezonde stressbalans. Zijn de pijlen echter uit balans, dan ervaar je stress.
En dan…?
Ok, je hebt dus last van negatieve stress. En je weet aan welke pijl je kunt gaan werken om je stress te verminderen.
- Heb je last van OBJECTIEVE druk? Dan kun je bijvoorbeeld het volgende doen:
- prioriteiten stellen
- grenzen aangeven
- hulp vragen / delegeren
- 10% meer bewegen, herstelmomenten inplannen
- focussen op wat belangrijk voor jou is (jouw waarden en behoeften)
- Heb je last van SUBJECTIEVE druk? Dit zijn mogelijkheden om er iets aan te doen:
- verander je denken (stressverhogende gedachten)
- letterlijk in beweging komen
- laat het piekeren los of beperk het tot een vast moment
- deel je zorgen
- neem dagelijks de tijd om te bedenken waar je dankbaar voor bent
- Is je VEERKRACHT niet in orde? Dan kun je per element uit de vitaliteitspiramide aangeven wat je op dat vlak energie geeft en wat op dat vlak energie vreet. Ga meer doen van wat je energie geeft en doe minder van wat energie vreet (of stop er helemaal mee als dat mogelijk is).
Hoe verder?
Lees door in de monsterartikelen over het instellen van je levenskompas en over succesvol veranderen.
