Hoe assertief ben jij? Heb jij je weerwoord klaar als er iets gebeurt wat je eigenlijk niet wilt, iets dat over je grenzen gaat? Of laat je het over je kant gaan, bijvoorbeeld als iemand voordringt? Hoe ver kunnen mensen gaan bij jou en hoe gemakkelijk zeg jij ‘ja’ als je eigenlijk ‘nee’ zou willen zeggen?
Voor veel mensen, in het bijzonder hoogsensitieve mensen, is het moeilijk om op een gezonde manier voor zichzelf op te komen of hun grenzen aan te geven. Wat is ook vaak zie, is dat mensen hun eigen grenzen zelfs niet kennen: ze zijn ze ergens kwijt geraakt door zich altijd maar aan te passen.
Wat is assertief zijn?
Assertief reageren, dat betekent dat je opkomt voor jezelf, voor jouw behoeften en verlangens, je niet laat overvallen en dat je met respect voor de ander stevig in je schoenen blijft staan en aangeeft wat jij wel en niet wilt, acceptabel vindt of nodig hebt.
Volgzaam – assertief – agressief
Assertief gedrag is het gezonde midden op een schaal die zich uitstrekt van volgzaam gedrag aan de ene kant tot agressief gedrag aan de andere kant. Hieronder licht ik de schaal verder toe.
Volgzaam
Ben je volgzaam? Dan vind je het moeilijk je behoeften en verlangens kenbaar te maken en misschien weet je ook niet goed waar je naar verlangt of behoefte aan hebt. Je bent met name bezig het anderen naar de zin te maken en rekening te houden met iedereen. Je offert jezelf op, vraagt niet om hulp en kropt irritaties op. Daarmee doe je jezelf geweld aan. Alles om de harmonie te bewaren of te herstellen. Je zegt ook ja als je liever ‘nee’ had willen zeggen. Je vindt het erg belangrijk dat anderen goed over je denken, maar over jezelf denk je niet zo goed: je hebt een gebrekkig zelfrespect. Met complimenten kun je slecht overweg. Met dit gedrag doe je jezelf tekort.
Het lijkt mij onmogelijk dat jij je gelukkig voelt. Wat jou te doen staat is op zoek gaan naar je eigen behoeften en verlangens en leren daarover eerlijk te zijn naar jezelf èn anderen.
Assertief
Het gezonde midden van de schaal is assertief gedrag. Ben je assertief, dan kom je op een gezonde wijze voor jezelf op. Je respecteert jezelf, geeft aan wat je nodig hebt, vraagt om hulp als dat nodig is èn toont respect voor de ander. Je doet niemand tekort. Een belangrijk onderdeel voor een gelukkig leven.
Agressief
Als je voor jezelf opkomt en het daarbij ontbreekt aan respect voor de ander, dan wals je ‘agressief’ – met geweld en dwang (verbaal of lichamelijk) – over anderen heen. Je hebt geen boodschap aan de behoeften en verlangens van anderen. Daarmee doe je niet alleen de ander tekort, maar ook jezelf: je snijdt jezelf af en sluit jezelf buiten.
Ook jij zult je niet gelukkig voelen doordat je de werkelijke verbondenheid met anderen mist. Wat jou te doen staat is jezelf aanleren op een vriendelijke manier voor jezelf op te komen, rekening houdend met anderen en hun behoeften en verlangens.
Per situatie verschillend
Natuurlijk is iedere situatie anders. Ook zul je misschien herkennen dat je je ten opzichte van sommige mensen gezond assertief kunt gedragen, terwijl je dat bij andere personen niet lukt.
Als ik kijk naar mijzelf, dan ben ik ook niet altijd even assertief. Het komt voor dat ik iemand laat voordringen, gewoon omdat ik geen zin heb om energie te steken in een discussie die mij onder aan de streep niets oplevert. Het raakt me niet, ik vind het niet belangrijk. Maar als je begint te peuteren aan mijn diepgewortelde rechtvaardigheidsgevoel en mijn welzijn, dat van mijn naasten of dat van mensen die niet voor zichzelf kunnen opkomen in de weg staat, dan raak je mij in mijn ziel en krijg je te maken met een zeer assertieve Annelies. Agressief ben ik zelden, dat laat zich alleen zien in plotselinge gevaarlijke of bedreigende situaties. Dan reageer ik boos en laat ik geen enkele ruimte voor de ander. Angst is wat me dan drijft.
Waarom hoogsensitieve mensen vaak onvoldoende assertief zijn
Veel hoogsensitieve mensen (HSP) ontwikkelen (vaak al op kinderleeftijd) sub-assertiviteit. Zij zijn zo empathisch, dat ze de behoeften en emoties van anderen kunnen voelen alsof het die van hunzelf zijn. Bovendien helpen ze graag mensen, ze houden van gemoedsrust en harmonie, zowel bij zichzelf als bij anderen. Ze leren zichzelf daarom aan zich aan te passen aan de ander en zichzelf op de tweede plaats te zetten. Zo voelt dat overigens niet voor een HSP. Wat de ander wil, kan voor de HSP immers net zo zwaar wegen als wat hij of zij zelf wil. Het probleem is echter, dat de HSP vaak niet meer zo goed weet wat hij/zij zelf eigenlijk wil. De keuze voor de ander ligt dan voor de hand.
Gevolg
Door goed te doen voor anderen voelt een HSP zich goed over zichzelf. Natuurlijk is het ook fijn voor de ander, die zal niet klagen. En er misschien wel misbruik van maken. Je kunt het ze niet eens kwalijk nemen, want je geeft zelf het slechte voorbeeld. Met je gedrag laat je immers – onbewust – zien dat je over je eigen behoeften en verlangens heen stapt en dat zij dat dus ook rustig mogen doen.
Ook kan het zo zijn dat HSP zich snel laten overheersen, omdat zij graag de harmonie willen bewaren.
Tenslotte speelt afwijzing een rol: ieder mens wil erbij horen. Erbij horen is een basisbehoefte en iedereen is daarom bang voor afwijzing. Meegaan in wat de ander wil, voelt in dat verband veiliger. Het werkt twee kanten op: de HSP voorkomt dat hij/zij anderen afwijst met ‘nee’ te verkopen, maar voorkomt ook zichzelf afgewezen te voelen door de ander teleur te stellen.
Resultaat
‘Ja’ zeggen tegen een ander betekent vaak ook ‘nee’ zeggen tegen jezelf en daardoor raakt de balans tussen geven en nemen verstoord. Je raakt uitgeblust en raakt jezelf steeds meer kwijt.
Assertiever worden
Assertiever zijn kun je leren. Vind je het lastig? Begin dan klein en bouw het beetje bij beetje uit.
Het begint bij herkennen wat je doet en erkennen waarom je dat doet. Vervolgens ga je tegenbewegen, oftewel je gaat niet direct doen waartoe je geneigd bent. Je gaat bij jezelf te rade of wat je van plan was te doen goed is voor jouzelf, of het binnen jouw grenzen valt. Is het antwoord daarop ontkennend, dan ga je niet mee in je neiging, maar ga je iets doen wat wel goed voor jezelf is. Je bent geen egoïst als je dat doet, je bent slechts iemand die goed voor zichzelf zorgt.
Vind jij het bijvoorbeeld lastig om hulp te vragen, je eisen neer te leggen, te zeggen wat je vindt, je gevoel te uiten, voor je rechten op te komen, ‘nee’ te zeggen,
feedback te geven of te ontvangen, boos te zijn? Wat lukt je niet? Bedenk wat je in dat soort situaties in het vervolg meer of minder kunt doen.
Bij welke mensen lukt het je niet om assertief te zijn? Bedenk ook hier wat je de volgende keer bij die mensen meer of minder kunt doen.
Ga hiermee aan de slag en je zult ontdekken dat je van lieverlee een assertievere houding ontwikkelt.
Tips om assertiever te worden
- Ken je grenzen of leer ze kennen en bewaak ze.
- Wees eerlijk naar jezelf en anderen.
- Wees je ervan bewust dat je niet verantwoordelijk bent voor het geluk van anderen.
- Hoe ziet jouw levenskompas eruit? Je levenskompas wordt bepaald door je persoonlijke waarden, je talenten, je passie en je missie. Door dit (interne) kompas te volgen geef je prioriteit aan wat belangrijk en goed voor je is. Je brengt focus aan. Het zorgt voor zelfvertrouwen en een stevige persoonlijkheid. Het gaat je nooit lukken om door iedereen leuk en aardig gevonden te worden, maar dat doet er dan ook niet meer toe. Belangrijker is dat jij het goed hebt met jezelf: de enige persoon waar je 24/7 mee omgaat. Als je weet waar je voor staat en waar je voor gaat, weet je ook wat je niet wilt.
- Als je iets voor een ander doet, vraag je dan af of het ook goed is voor jou. Je hoeft je niet schuldig te voelen als je ‘nee’ zegt in je eigen belang. Als je doet wat goed is voor jezelf, geeft het je energie en dat is uiteindelijk ook altijd beter voor de ander. Want die heeft niets aan een uitgebluste pleaser.
Speciaal voor hoogsensitieve mensen
- Als het niet jouw verantwoordelijkheid is om iets te doen (of er wordt je niets gevraagd), bedwing dan de neiging om meteen maar te gaan zorgen omdat je voelt wat de ander nodig heeft. Benoem in plaats daarvan wat je opmerkt (bijvoorbeeld ‘Ik zie dat je het druk hebt / dat je het moeilijk hebt, wat is er aan de hand?’). Mensen voelen zich daardoor gehoord en gezien en heel vaak is dat genoeg. Ook kun je hierdoor tot de ontdekking komen dat je eigenlijk beter iets anders kunt doen dan je van plan was, of helemaal niets, of het aan een ander overlaten.
Hoe zeg je ‘nee’?
Een van de eerste woorden die een peuter leert, is ‘nee’. Toch komt er voor veel mensen een tijd dat nee zeggen weer heel moeilijk is.
Ga eens voor de spiegel staan en zeg in allerlei toonaarden en met allerlei gezichtsuitdrukkingen ‘nee’ tegen jezelf. Hard, zachtjes, benepen, schreeuwend, lachend, neutraal, stellig etc. Wat doet het met je, jezelf zo te zien en je voor te stellen dat je op deze manier ‘nee’ zegt tegen iemand anders? Maak het gerust een beetje belachelijk, dat mag best, een beetje zelfspot. Dat relativeert. Als je straks ècht ‘nee’ tegen iemand gaat zeggen, denk dan terug aan je eigen gezicht in de spiegel. Het leidt je af van je angst om ‘nee’ te zeggen en het wordt wat luchtiger.
Tips bij nee zeggen
- Af en toe NEE zeggen laat zien wat jouw JA waard is.
- Hou het simpel: ‘nee’ is een volledig antwoord. Je bent niemand een verklaring schuldig.
- Geef alleen een alternatief als je dat wilt.
- Stel je antwoord uit door te zeggen dat je erop terug komt (wanneer je die ‘nee’ nog niet hardop kunt zeggen).
- Je hoeft niet altijd antwoord te geven. Zwijgen is toestemmen gaat lang niet altijd op: soms is niets zeggen gelijk aan weigeren.
Hoe verder?
Ben jij te volgzaam en doe je jezelf te kort? Of herken jij jezelf juist in de agressieve kant of het uit verbinding gaan? Ontdekken waarom je doet zoals je doet maakt het gemakkelijker om je gedrag aan te passen en op een gezonde manier assertief te zijn. Het monsterblog over succesvol veranderen helpt je daarbij.
